Czarny jak my

W starej, wydanej jeszcze w głębokim PRL-u książce "Nowojorskie ABC" odnalazłem któregoś dnia krótki cytat z innej, już na pierwszy rzut oka o niebo ciekawszej publikacji dotyczącej rasizmu w USA - książki "Czarny jak ja" napisanej przez Johna Howarda Griffina. Ten fragment plus jego opis w sumie liczące kilkanaście linijek sprawiły, że natychmiast włączyłem przeglądarkę w telefonie, zalogowałem się w serwisie wiadomym i po jakichś dwóch minutach klikałem już Kup Teraz!

Dlaczego?

Dlatego, iż nie sądziłem, że kiedykolwiek ktoś mógł wpaść na tak prosty, a zarazem genialny sposób przybliżenia światu problemów traktowania Czarnych.
Gdyby autor opisał je jako im życzliwy, dla wielu byłby mdły, gdyby opisał  je będąc Murzynem, spotkałby się zapewne z zarzutami przesady i braku obiektywizmu. On wybrał drogę, o której nikt przed nim nie odważył się pomyśleć.

Będąc Białym postanowił STAĆ SIĘ Czarnym. 

Dokonał tego zażywając specjalne leki stosowane zwykle w chorobach skórnych, naświetlając się lampą kwarcową,  nacierając maścią przyciemniającą, a wreszcie goląc głowę na zero.

Jak stwierdził we wstępie jego kolor skóry był tutaj szczegółem. Równie dobrze mógłby być kimś innym w innym państwie lub czasie. Kimkolwiek gorszym pośród uważających się za lepszych.

Bo "Czarny jak ja" to nie do końca opowieść o rasizmie. To bardziej może historia ludzkiej obłudy, chamstwa, brutalności i chorych przesądów. Tak samo przez to jasna i zrozumiała dziś, jak i w chwili wydania sześćdziesiąt lat temu. Tak samo zrywająca z naszej słodkiej nieświadomości skórę i sypiąca na jeszcze krwawiące rany sól. Abyśmy ZROZUMIELI.

Griffin po swojej karkołomnej przemianie nie rusza na barykady, nie próbuje zmieniać świata, wręcz przeciwnie, skręca w boczną uliczkę życia i stara się prowadzić je tak jakby od zawsze był Murzynem.

Sklep, praca, hotel. Wszystko gorsze, wszystko biedniejsze. Normalne. Bo przecież jest INNY.

Kultura osobista, ubranie, pieniądze ani otwartość w niczym nie pomagają. Kolor skóry decyduje.
Różne miasta, różne miejsca, różni ludzie. Dramat, którego sednem bardzo rzadko jest agresja par excellence, częściej negacja, izolacja, dystans.

Po jakimś czasie autor decyduje się przekroczyć kolejną granicę. Odwiedza te same miejsca raz jako Czarny, raz jako Biały. Zmienia sposób barwienia swojej skóry i opracowuje metodę szybszej  niż wcześniej przemiany. Widzi, czuje, przeżywa za każdym razem wielką różnicę w podejściu do swojej osoby. A przecież jest ciągle TYM SAMYM CZŁOWIEKIEM!

"Czarny jak ja" to książka krótka i prosta, bez ambicji moralizatorskich, można powiedzieć reportaż.
To w czytelniku ma rozegrać się puenta.

I pierwszym niby racjonalnym jej efektem jest chęć zemsty. Trzaśnięcia w twarz kogoś tak mocno by upadł na ziemię we krwi. Zmieszania go z błotem za cały ten obrzydliwy podział świata i ludzi istniejący tylko w jego głowie.

Ale tutaj Griffin mówi nam: nie.

Bylibyśmy przecież wtedy tak samo bezmyślni jak ci, których potępiamy.