Realiści w krainie marzeń

W zasadzie to jeszcze jakieś trzy, no bądźmy szczerzy, cztery miesiące i wracam. W góry. 

Zaopatrzyłem się już w nowy plecak i buty, a czekając na wiosnę studiuję przewodniki, mapy i blogi oraz jak przystało na prawdziwego podróżnika rozmyślam. I w trakcie tej właśnie czynności powrócił do mnie obraz zoranych kołami ciężkich maszyn stoków Klimczoka i Skrzycznego, wytyczonych tam w poprzek szlakom obrzydliwych, wysypanych grubym kamieniem dróg i przede wszystkim wycinki drzew na skalę, jakiej z lat wcześniejszych nie pamiętam. A ponieważ Portier nie byłby sobą, gdyby raz na jakiś czas nie napisał gdzieś jakiegoś „uprzejmego donosu”, postanowiłem zasięgnąć języka u źródła, czyli w Okręgowej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach, której Bielsko z przyległościami podlega. Bo nie ukrywam, pierwsza myśl była taka, że to drapieżny kapitalizm i chęć zysku włażą z butami na beskidzkie zbocza i zamieniają je w pustynię.

Jako się więc rzekło odnalazłem w Internecie przedsiębiorstwo wyżej wspomniane i wybrałem wedle swojej oceny najwłaściwszego adresata, czyli Dział Ochrony Lasów. I tam właśnie w krótkim liście zwróciłem się z prośbą o wyjaśnienie przyczyn i skali wycinki oraz perspektyw dla Beskidów po niej, zaznaczając, że wygląda to wszystko bardzo przygnębiająco.

Często zdarza mi się na tym blogu narzekać na różne firmy i instytucje. Na tą nie mógłbym nawet słowem, ponieważ, proszę się skupić, na mój mail wysłany około godziny 21:00 szóstego grudnia odpowiedź otrzymałem o 9:00 rano dnia następnego!!!

Chapeau bas!

Naczelnik Wydziału Ochrony Lasu, mgr inż. Mirosław Nowak w świetnie napisanym, (co też nie jest codziennością) liście pokrótce opisał mi sytuację mającą miejsce w Beskidach zaczynając zresztą od znamiennych słów: Opisany w e-mailu widok […], jest w równym stopniu, co dla Pana, przykry dla gospodarujących tam leśników. a na koniec zapowiedział jeszcze dosłanie mi na adres zamieszkania… książki o beskidzkich lasach właśnie.

Książka dotarła pocztą może z dwa dni później. Dzięki wiadomościom z niej uzyskanym, a także listowi pana naczelnika mogę podzielić się z Wami informacjami nt. przyczyn rzeczywiście radykalnych wycinek w śląskich górach, a przede wszystkim rozwiać najgorsze (?) obawy: to nie rabunkowa gospodarka kieruje tym wszystkim. Chociaż w zasadzie może i tak, ale nie współczesna, jeśli już.

Obraz, która tak zapadł mi w pamięć, a pewien jestem, że nie tylko mnie, dotyczy jak się okazuje wyłącznie jednego gatunku – świerka i ma związek nie tyle z zapotrzebowaniem na niego, ile z jego stanem zdrowotnym, który jest bardzo zły. Pozostawienie wszystkiego naturze, jak to w podobnej sytuacji uczyniono np. w Lesie Bawarskim skończyć by się mogło jak to ujmuje pan Nowak deforestacją, ja proponuję bardziej polskie określenie: bezleśnością. 

A więc cięcia mają charakter wbrew pozorom naprawczy, ochronny, zaś ich praprzyczyną jest gospodarka leśna jeszcze z XIX wieku, która zaburzyła naturalne proporcje ilościowe gatunków drzew oraz po części ich, że użyję takiego określenia przypisanie geograficzne. I znów wszystkiemu winien… nie, nie Portier tym razem, świerk. Świerk, który był łatwo dostępny, tani i szybko rósł, a to nim właśnie uzupełniano wycinane masowo lasy bukowo jodłowe, gdy trzeba było ogromnych ilości drewna na opał do hut i materiał dla budownictwa.

Oznacza to, tak na marginesie, że "naturalne lasy", którymi tak się zachwycałem w swoich wędrówkach (Przeczytaj tutaj : pierwsza, druga), wcale takimi naturalnymi nie są...

W latach 1860 - 1880 założono tysiące nowych plantacji świerka ogółem obsadzając nim ok. 70% naturalnych siedlisk buczyny karpackiej w Beskidach Zachodnich. Na krótko przed II wojną światową na świerk przypadało już od 70 do… 98% powierzchni drzewostanu, gdy według współczesnych ocen powinno to być ok. 40 %. Nadto duży wpływ na późniejszą katastrofę miał fakt sprowadzania sadzonek nieraz z zupełnie odmiennych klimatycznie rejonów Europy, np. z Alp i sadzenie świerczyn w miejscach nie odpowiadających ich wymaganiom. Masowa tania i wydajna produkcja drewna przesłoniła wszystko inne. Do czasu.

W połowie XX wieku natura z całą jaskrawością obnażyła słabość świerka w Beskidach. Do przyczyn tak oczywistych jak nienaturalna dominacja jednego gatunku (a więc także w jakiejś mierze idące za tym jego zdegenerowanie), doszedł człowiek i zatrucie środowiska. Na to wszystko nałożyły się jeszcze szkodniki, które w osłabionych lasach znalazły dla siebie doskonałe lokum. Gdy się do tego doda, że część lasów w Beskidach jest prywatna i w związku z tym leśnicy nie mogli z marszu objąć ich działaniami, jakie podjęli, łatwo zrozumieć, że postęp chorób i zniszczenia był błyskawiczny.

Jedynym sposobem ratowania drzew stała się… ich wycinka. Usuwanie chorych świerków i zastępowanie ich lasem mieszanym o składzie zbliżonym do naturalnego. Chore drzewa wywozi się z lasu jak najprędzej, wcześniej je okorowując, a korę pali zapobiegając tym samym „ucieczce” korników, które dodatkowo zwalcza się też stosując w lasach specjalne pułapki feromonowe (to coś, co wygląda jak blokowa skrzynka na listy, a czego sporo w górach widziałem zastanawiając się cóż to być może).

Cała ta polityka (obejmująca na szczęście od jakiegoś czasu także część lasów prywatnych) obniżyła udział świerka do ok. 50% w roku 2005, zaś naturalne i sztuczne odnowienia pozwoliły uniknąć najgorszego – rozległych bezdrzewnych pustyń.

Akcja leśników trwa. W ramach „Programu dla Beskidów” opracowano wieloletni plan działań mający na celu przywrócenie równowagi w naturze i zachowanie nie tylko uroku, ale i zdrowia lasów. Sadzi się jodłę, buka, jawor, miejscami również inne drzewa, jak modrzew, brzoza czy jarząb, a w miejscach gdzie ma to rację bytu, także świerk, który przecież sam w sobie niczemu nie zawinił.

I co najważniejsze praca ta zaczęła przynosić już wymierne efekty, bo w roku 2006 po raz pierwszy spadła intensywność przymusowego wycinania świerków, a kornik i inne szkodniki znalazły się w zdecydowanym odwrocie.

Jest nadzieja. 

Jak to ujęto w książce „Na ratunek zielonym Beskidom” zamieranie świerka i działania w związku z tym podejmowane budzą emocje, a turyści, mieszkańcy gór czy przyrodnicy często widzą ów problem w krzywym zwierciadle (jak ja na przykład przenosząc wprost wycinane połacie lasu na czyjąś żądzę zysku – jak widać niesłusznie), ale ma to swoje dobre strony, bo zadając pytania, często stawiając zarzuty, mamy też szansę dyskutować i zrozumieć istniejący stan rzeczy oraz przyłączyć się do pracy nad jego polepszeniem.

Książka Krzysztofa Fronczaka, świetnie napisana, przystępna, uzupełniona doskonałymi fotografiami, a przede wszystkim darmowa jest doskonałym krokiem w tym kierunku. Sama zaś postawa RDLP w Katowicach i podejście do zwykłego zapytania złożonego mailem przez laika, turystę amatora, dowodzi klasy, jakiej próżno by szukać w większości państwowych instytucji.

Kliknij i przeczytaj lub pobierz tą książkę z serwisu Google Book!!!